Długotrwała choroba ogólnoustrojowa, wypadek, stan po wylewie… Powodów, dla których bliskie nam osoby zostają zmuszone do pozostania w łóżku, jest wiele. Niezależnie od tego, jaka jest przyczyna unieruchomienia oraz niezależnie od wieku osoby leżącej, warto zapoznać się z podstawowymi zasadami opieki.
Opieka nad obłożnie chorym jest wymagająca zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym. W równej mierze dla pacjenta i dla opiekuna. Zwłaszcza jeśli choroba przyszła nagle, świat całej rodziny staje do góry nogami. Jak zorganizować sobie życie i na co zwrócić szczególną uwagę?
Jak urządzić pokój chorego?
Najczęściej jest to rzecz, o której nie myślimy w ogóle bądź uznajemy ją za nieistotną. Tymczasem urządzenie pokoju osoby niechodzącej jest bardzo ważne. Nie chodzi tu o designerskie szaleństwo. Trzeba jednak pamiętać, że dla pacjenta obłożnie chorego przestrzeń kurczy się właśnie do tego jednego pokoju i tego, co widzi za oknem.
Dlatego tak istotne jest, by pacjent mógł z łóżka czy fotela swobodnie wyglądać przez okno. Warto także kupić zasłony lub rolety zaciemniające, by uchronić go przed zbyt silnie operującym słońcem, zwłaszcza jeśli okna pokoju wychodzą na południe.
Pokój powinien być często wietrzony. Zapobiegnie to gromadzeniu się chorobotwórczych drobnoustrojów. Należy jednak uważać, by chorego, który zwykle ma obniżoną odporność, nie narazić na przeciągi czy zbyt gwałtowną zmianę temperatur. Sprawdzą się w tej sytuacji łóżka na kółkach, które na czas wietrzenia można po prostu wywieźć z pokoju.
Warto postawić stolik przyłóżkowy o specjalnej konstrukcji – na kółkach oraz z wysuniętym blatem, co pozwoli na swobodne przysunięcie go do łóżka osoby leżącej. Dzięki temu pacjent nie tylko będzie mógł zjeść posiłek w pozycji półsiedzącej, ale także wygodnie rozwiązać krzyżówkę, skorzystać z laptopa czy ułożyć puzzle.
Zapalenie płuc u osób leżących
To bardzo częste schorzenie osób stale leżących. Przy długotrwałym, nieruchomym leżeniu na plecach, w pęcherzykach płucnych zbiera się wydzielina. Odruch odksztuszania jest dużo słabszy, a nawet całkowicie zniesiony. Sprzyja to namnażaniu się bakterii i stanom zapalnym. Aspiracja dużych ilości wydzieliny w połączeniu z obniżoną odpornością skutkuje właśnie zapaleniem płuc i/lub ropniem płuca. Zapalenie płuc u osób leżących często związane jest także z nieprawidłową pozycją w czasie spożywania posiłków. Oprócz ćwiczeń oddechowych warto jest zapewnić łóżko rehabilitacyjne, które ma możliwość podniesienia wezgłowia, a tym samym – umożliwia choremu przyjęcie pozycji półsiedzącej.
Bardzo ważnym jest zachęcanie chorego lub pomaganie mu w zmienianiu pozycji leżącej. Z tego względu łóżko powinno stać w pewnym oddaleniu od ściany, by opiekun miał do niego swobodny dostęp z obu stron. Przydatne będą też barierki, na których osoba chora może się podciągnąć. Pacjent powinien spędzać część czasu leżąc na plecach, część – na prawym, część na lewym boku. Przy odpowiednim podparciu zapewnianym przez materac i poduszkę, zmiany pozycji ciała są również korzystne dla kręgosłupa oraz mięśni. Przeciwdziałamy w ten sposób także tworzeniu się odleżyn.
Jak zapobiegać odleżynom?
Z rozmów z opiekunami osób leżących wynika, że zapobieganie odleżynom stanowi jedno z największych wyzwań. Powstają one we wszystkich miejscach, które mają ciągły kontakt z twardym podłożem. Zwykle myślimy w tej sytuacji o plecach i pośladkach, tymczasem wielu chorych skarży się na ból pięt i łokci – to pierwszy sygnał tworzących się odleżyn. Warto zwrócić uwagę, że na powstanie odleżyn w większym stopniu narażone są osoby szczupłe.
Do odleżyn nie wolno dopuszczać, a kiedy już się pojawią – muszą być bezwzględnie wyleczone. Oprócz zalegającej w płucach wydzieliny to właśnie odleżyny są powodem zakażeń bakteryjnych i stanów zapalnych. Przy obniżonej odporności chorego skutki zaniedbania leczenia odleżyn mogą być tragiczne.
Podstawą profilaktyki jest odpowiedni materac przeciwodleżynowy. Istnieje możliwość uzyskania refundacji z NFZ na zakup takiego materaca. W Body Smile Fit pomagamy z formalnościami niezbędnymi do przejścia procedury. Ponadto stosuje się różnego rodzaju poduszki, krążki i podpórki, dzięki którym można np. unieść nieco stopy czy rozdzielić kolana chorego. Ważne jest także wspomniane wyżej częste zmienianie pozycji osoby leżącej.
W przypadku powstania odleżyn, należy stosować odpowiednie pianki myjące, plastry ułatwiające gojenie się ran oraz maści. Przestrzegamy przy tym zasady, że maść nakładamy tylko na czystą i suchą skórę. Nie wolno nakładać jednej warstwy na drugą. Podobna zasada obowiązuje zresztą przy pielęgnacji kremem skóry zdrowej.
Higiena osoby leżącej
Czynności higieniczne, zwłaszcza higiena miejsc intymnych, bywają krępujące dla obydwu stron. Ze względu na komfort psychiczny osoby leżącej warto zachęcać ją do samodzielnej toalety, o ile jest to dla niej możliwe (i efektywne).
Przy pomocy specjalnego podnośnika pacjenta i wózka inwalidzkiego łatwiej jest przetransportować chorego do łazienki. Jeśli stan chorego na to pozwala, a samo pomieszczenie dostosowane jest do potrzeb osób niepełnosprawnych (taboret pod prysznic, uchwyty itp.), możemy zapewnić mu w takiej chwili odrobinę prywatności.
Jeśli stan chorego uniemożliwia samodzielną dbałość o czystość ciała oraz jakiekolwiek przemieszczanie, czynności higieniczne często trzeba wykonywać w łóżku. To kolejny powód, dla którego opiekun powinien mieć swobodny dostęp do chorego z obu stron. Do mycia należy używać miękkiej gąbki, a jeszcze lepiej – bawełnianej lub tetrowej myjki oraz hypoalergicznych kosmetyków. Skóra chorego jest bardzo wrażliwa, często pojawiają się na niej reakcje alergiczne. Po umyciu i dokładnym osuszeniu skóry, smarujemy ją oliwką dla niemowląt lub tłustym kremem.